Garanti BBVA’nın öncülüğünde kurulan Salt müzesi, yeni ve dikkat çekici sergisi Karanlık Dünya ile ziyaretçilere farklı bir deneyim sunuyor. Bu sergi, bir sanatçı ile bir senaristin disiplinlerarası çalışmalarıyla Türkiye sinemasının ve belgesel tarihinin karmaşık hikayesini yeniden keşfetmeye davet ediyor.
Sergi, Metin Erksan’ın yönettiği ve Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun kaleme aldığı aynı adlı filmin yapım aşamasını ve gelişimini ele alıyor. Film, 1950’ler Türkiye’sinin kültürel ve politik ortamında derinlemesine inceleniyor. Farklı versiyonları, tartışmaları ve arşiv malzemeleriyle birlikte, ortaya çıkan sorular ve anlatımlar sergide yer alıyor.
Filmin toplumsal ve politik bağlamı
Filmin çekim süreci, Anadolu’nun Sivrialan ve Ürgüp gibi bölgelerinde gerçekleşiyor. Bu mekânlar, geleneksel yaşamı ve halk hikâyelerini yansıtırken, melodram temasıyla iç içe geçmiş bir hikâye de anlatılıyor. Ancak, dönemin tarımsal kalkınma ve kırsal modernleşme politikalarıyla, filmde beklenmedik dönüşümler yaşanıyor.
Yönetmen Erksan’a göre, ABD Bilgi Servisi’nin temin ettiği ve Hudson tarlalarındaki biçerdöver görüntüleri ile İstanbul dış mekânlarında çekilen sahneler, filmin idealleştirilmiş bir köy imgesiyle şekillenmesini amaçlıyor. Bu eklemeler, Veysel’in hayat öyküsünü ön plana çıkarmak yerine, dönemin resmi ideolojisini yansıtan bir propaganda aracına dönüşüyor.
Sansür ve üretim sürecinin gizemi
Filmin üretim sürecinde, Ankara’daki Merkez Film Kontrol Komisyonu’nun 1952 Aralık – 1953 Kasım ayları arasında hazırladığı raporlarda, bazı sahnelerin sansüre uğradığı belirtiliyor. Yapımcılar, bu kararlar doğrultusunda kurgu değişiklikleri yaparak, 31 Aralık 1953’te “Aşık Veysel’in Hayatı” adıyla gösterime sunuyor.
Günümüzdeki durum ve araştırma süreci
Bugün, filmin orijinal versiyonu ve değişiklikler hakkında net bilgiler bulunmuyor. Arşivlerde yer alan 35 mm’lik nadir görüntüler, serginin araştırma ve yeniden üretim sürecinin temelini oluşturuyor. Bu materyaller, serginin araştırma ve sanatsal çalışmalarında önemli rol oynuyor.
Sanat ve araştırma disiplinlerinin buluşması
Sergi, Mike Bode ve Caner Yalçın gibi sanatçı ve araştırmacıların çalışmalarına dayanıyor. Bu disiplinlerarası yaklaşım, filmin sadece bir eser değil; kültürel, politik ve tarihsel dönüşümlerin şekillendirdiği bir nesne olarak ele alınmasını sağlıyor. Arşiv malzemeleri, yeni sanatsal pratiklerle yeniden canlandırılıyor ve video enstalasyonlarıyla destekleniyor.
Karanlık Dünya sergisi, filmin dolaşımını ve etkileşimlerini yeniden anlamlandırmayı amaçlıyor. Üretim koşulları, sansür mekanizmaları ve ideolojilerin nasıl şekillendiği üzerine derinlemesine analizler yapılıyor. Farklı versiyonlar ve arşiv materyelleri, izleyicilere eleştirel bir bakış açısı kazandırmayı hedefliyor.
Sergi, Salt Galata’nın Mastercard Sergi Mekânı’nda 23 Temmuz – 14 Aralık tarihleri arasında ziyaretçilere açık olacak. Ayrıca, çeşitli kamu programları ve dijital yayınlar, sergiye eşlik ederek içeriği zenginleştiriyor. Güncel bilgiler saltonline.org adresinden takip edilebilir.
Sanatçı ve araştırmacılar hakkında
- Mike Bode: Disiplinlerarası sanatçı ve araştırmacı. Mekânsal ve görsel incelemeleriyle toplumsal ve politik dönüşümlere odaklanıyor. Çalışmaları, Kunst-Werke Berlin, Contemporary Art Centre Vilnius, Nobel Prize Museum Stockholm, Secession Vienna, Institute of Contemporary Art Miami ve Yokohama Trienali gibi kurumlarda sergilendi.
- Caner Yalçın: Senarist ve yönetmen. Marmara Üniversitesi Gazetecilik Bölümü mezunu, İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde Sinema ve Televizyon yüksek lisansı yaptı. Çeşitli televizyon ve dijital platformlar için senaryolar yazıp, kısa filmler yönetiyor.
Sergiye destek olan kuruluşlar
Sergi, Türk Tuborg A.Ş., Eureko Sigorta, Jotun, Hollanda Krallığı, Institut Français ve Meksika Büyükelçiliği gibi kurumların katkılarıyla gerçekleştiriliyor.
Bu özel sergi, sinema ve belgesel tarihine yeni bir bakış açısı getirerek, izleyicilere akademik ve sanatsal içerikler sunmayı amaçlıyor. Sinema tutkunları ve araştırmacılar için kaçırılmayacak bir etkinliktir.
Yorumlar kapalı.